Laten we beginnen met knuffelige killers

 

Kijk nu toch, zo vredig dat ze daar ligt te slapen. De onschuld zelve. Of toch niet? Loslopende katten vormen een groot probleem voor de biodiversiteit. Om een voorbeeld te geven, in de US doden katten 1,3 tot 4 biljoen vogels en 6,3 tot 22,3 biljoen zoogdieren jaarlijks en in de UK doden ze jaarlijks tot wel 275 miljoen dieren. Er zijn wereldwijd ongeveer 600 miljoen katten en katten zijn verantwoordelijk voor het uitsterven van 63 soorten, vooral op eilanden zoals Hawaï. Hoewel jagen natuurlijk gedrag is, zijn katten er in onnatuurlijk grote aantallen met een onnatuurlijke grote densiteit. Dit maakt dat hun jaaggedrag een groot probleem wordt.

Ook de uitwerpselen van katten zijn een probleem. Vooral omdat er zoveel katten zijn op kleine oppervlakte. Katten uitwerpselen bevatten vaak micro-organismen zoals Toxoplasma gondii welke de ziekte toxoplasmose veroorzaakt. Katten zijn drager van deze beestjes, maar bij andere dieren kunnen ze dus dodelijk zijn. Het is zelfs al aangetoond dat zeezoogdieren gestorven zijn door het opnemen van deze beestjes. Ze kwamen in aanraking met Toxoplasma gondii wanneer deze beestjes via katten uitwerpselen op de bodem, hun weg vinden tot in het grondwater en zo tot in de oceaan.

(Europese korthaar in zwarte fineliners en zwarte inkt op A4 Steinbach papier)

Wat kan je doen?

 

Ik ga veel mensen op een gevoelige snaar raken, maar het antwoord is simpel. Hou je kat binnen. Veel katteneigenaren vinden het loslopen van hun kat een absolute must voor hun welzijn. Er zijn echter ook veel binnenhuiskatten, die zeker niet ongelukkiger zijn. Het buitenleven neemt namelijk ook veel risico met zich mee. Er is kans om aangereden, vergiftigd en zelfs gestolen te worden. Katten kunnen worden aangevallen door honden of andere dieren en zijn blootgesteld aan harde weersomstandigheden. Bovendien is het goed mogelijk om het natuurlijk gedrag, waaronder jaaggedrag, van katten binnenshuis uit te lokken door bv. met hen te spelen. Sommige katten kun je zelfs leren om aan een tuigje te wandelen, en er zijn wel degelijk katten die dit erg leuk vinden. Ook kan je een kattenren installeren. Hoewel dit eerst wat knutselwerk vraagt, kunnen katten op die manier toch genieten van de buitenlucht. Ik snap dat je niet zomaar elke buitenkat vanaf nu even binnenhoudt, maar we moeten toch stilstaan bij het effect dat ze hebben op het milieu.  Moesten pesticiden de oorzaak zijn van het aantal wilde dieren dat jaarlijks gedood wordt door katten, zou de hele maatschappij actie eisen. Nu is er duidelijk bewijs dat katten de oorzaak zijn, maar in plaats van hier iets aan te willen doen, protesteren mensen juist tegen de verandering die nodig is. Zeg nu eerlijk, toch een beetje vreemd nietwaar?

(Scottish fold in caran 'd ache Pablo kleurpotloden op A5 grijze pastelmat)

Hoe zit het met honden?

 

Ai, dit is een nog gevoeligere topic. De hond. Onze trouwste metgezel. Bewaker van de voordeur, verwarmer van de zetel en de reden bij uitstek om ons uit een sedentaire levensstijl te breken. Honden houden ons fit, of toch zeker als je net zoals mij een bordercollie hebt. Hoewel we onze honden niet zonder toezicht laten rondzwerven over de straten zoals katten (de buren zullen lachen), zijn "loslopende honden" wel vaak het middelpunt van de discussie. Wanneer we wandelen met onze viervoeter, doen we dat natuurlijk liever in het bos dan in het dorpscentrum. En ja, zo'n bos, die weidsheid, geen mens te bespeuren en lieve Bobbie kijkt hopend op naar het gezicht van zijn baasje. Oké goed, we doen de leiband uit. Wat kan het nou kwaad? Wel, meer dan je zou denken. Loslopende (grotere) honden bijten regelmatig reekalfjes en zelfs soms volwassen reeën dood. Daarnaast vangen ze soms ook andere dieren (hazen, konijnen, eekhoorns, fazanten, patrijzen, ...).

Ook markeren honden vaak het gebied met urine, vooral ongecastreerde reuen. Het verspreiden van deze geur maakt dat andere dieren deze plekken gaan mijden waardoor de verspreiding van soorten over afstand verkleint, en populaties dus minder snel met elkaar in aanraking komen. Dit heeft gevolgen voor de diversiteit van genen binnen en tussen populaties. Er is ook reeds bewezen dat vogels vaak hun nesten verlaten wanneer ze onder stress staan door de aanwezigheid van (loslopende) honden.

Een ander probleem zijn de uitwerpselen van honden. Deze hebben een grote impact op het omliggende milieu. Ze zorgen voor verzuring van de bodem, aantasting van de planten en kunnen zelfs zorgen voor water eutrofiëring. Er zijn studies die aantonen dat de milieu-impact van het maken van plastiek kakzakjes kleiner is dan de impact van hondendrollen die blijven liggen.

 

(Zwitserse herders (langhaar en korthaar) in zwarte balpen (bic) op A3 Steinbach papier)

Wat kan je doen?

 

Wanneer je met je hond gaat wandelen, doe dit op plaatsen waar het mag. Hoe mooi dat beschermd stuk bos en die heide er ginder ook uitziet, en hoe leuk Bobbie het ook zou vinden om daar naar hartenlust rond te rennen, putten te graven en vogels op te jagen, ga er niet heen. Er zijn genoeg prachtige wandelpaden in bossen waar het wel is toegelaten om te wandelen.

Na bovenvermeld stukje tekst spreekt het ook voor zich dat je jouw hond aan de leiband moet houden. Je hond geniet er sowieso van om met jou de natuur in te trekken, ook met leiband. Natuurlijk vindt hij het leuker om dat 100 meter ver van jou te doen en daarbij hertensporen te volgen, maar dat is gewoon niet altijd verantwoord. Als je jouw hond mentaal wil stimuleren, doe dan een langere leiband aan en laat hem snuffelen waar hij maar wil (langs het pad dan wel). Wil je hem fysiek stimuleren, ga dan met je hond joggen of fietsen. Wil je hem per se laten loslopen? Zoek dan een losloopzone. Sommige bossen hebben dat. Deze zijn omheind. Waar ik woon, in Tessenderlo, is het losloopgebied maar liefst 7,5ha groot. Ik denk dat Bobbie daar niet over kan klagen. Is er geen losloopzone bij jou in de buurt? Laat je hond dan loslopen in je tuin. Heb je geen tuin, maar moet jouw actieve hond echt  kunnen loslopen voor zijn welzijn? Hm,.. dan had je misschien geen actief hondenras moeten nemen.

Natuurlijk zijn er mensen met perfect afgerichte honden die niet van het paadje wijken en op een vingerknip naast hun baasje staan, maar laten we eerlijk zijn, dat is de minderheid. Ik snap dat deze groep knarsetandend deze tekst leest, maar het maken van uitzonderingen is praktisch slecht haalbaar. Ikzelf heb ook zo'n hond die maar een half woord nodig heeft om te doen wat ik zeg en perfect los kan lopen. Naast, voet, lig, blijf, hij kan het allemaal in bijna alle omstandigheden. Maar ik houd hem aangelijnd, denkende aan al die gefaalde broedsels, gestreste reeën en aangetaste flora. Misschien dan niet rechtstreeks door mijn hond, maar als ik aan de regels mijn laarzen lap, doen anderen dat misschien ook, en bij anderen zouden de gevolgen wél eens rechtstreeks een dood reekalfje kunnen inhouden. Verbeter de wereld, begin bij jezelf.

Tenslotte: kuis de hondendrollen op alsjeblieft.

(Bearded collies in zwarte balpen (bic) op A4 Steinbach papier)

(Bearded collies in zwarte bic op A4 en vervolgens digitaal ingekleurd met photoshop brushtools)

Nog een probleem: honden- en kattenvoeding:

 

Zoals iedereen wel weet zijn honden en katten carnivoren, oftewel vleeseters. Nuja, honden kan je ook als omnivoren (alleseters) zien, maar in praktijk bevat honden- en kattenvoeding veel dierlijke producten. Veel daarvan zijn bijproducten, maar een groot deel ook niet. Zeker bij de premium producten die steeds meer populariteit kennen, wordt vlees gebruikt dat ook voor menselijke consumptie geschikt zou zijn. En zelfs bijproducten in honden- en kattenvoeders zouden na verdere verwerking geconsumeerd kunnen worden door mensen. In dat opzicht zou je honden- en katten dus bijna als "voedselconcurrenten" kunnen zien. Daarbij is duidelijk dat de productie van dierlijke producten een veel grotere ecologische impact heeft dan de productie van plantaardige producten. (Vandaar dat veganisten vinden dat ze het ecologisch verantwoorde alternatief hebben gevonden). Honden en katten hebben dus een niet te onderschatten ecologische pootafdruk, alleen al door hun voeding. Om dit wat te kaderen zal ik enkele voorbeelden geven:

- De ecologische pootafdruk m.b.t. voeder van alle honden en katten in China is even groot als de ecologische voetafdruk m.b.t. voeding van 70 miljoen tot 245 miljoen Chinese mensen, afhankelijk van hun dieet en eetgewoonten, en natuurlijk ook de studies die dit onderzochten.

- De CO2 uitstoot m.b.t. voeder van alle honden en katten in China is even groot als de CO2 uitstoot m.b.t. de voeding van 34 miljoen tot 107 miljoen Chinese mensen.

- In Japan consumeren honden en katten 3,5% tot 15,6% van al het eten dat gegeten wordt door de Japanse bevolking.

- Honden en katten in Japan zorgen voor 2,5 miljoen tot 10,7 miljoen ton uitstoot van broeikasgassen per jaar.

- In de US is de energieconsumptie van honden en katten 1/5de van de menselijke US populatie. 

Ik noem België hier niet, simpelweg omdat er geen specifieke studies zijn over de ecologische voetafdruk van de honden en katten op Belgische bodem. Maar het spreekt voor zich dat bovenstaande trend in het algemeen geldt. Het principe blijft hetzelfde: honden en katten eten veel en vervuilen veel.

(Digitale tekening met photoshop brushtools. Een verjaardagskaart voor mijn broer, de drummer van de band "Danny blue and the old socks")

Wat kun je daaraan doen?

 

Dat is een moeilijke vraag. We kunnen moeilijk al onze honden en katten laten verhongeren of op vegetarisch voeder zetten (dat bestaat ook, maar is zeker niet aan te raden). Wat we wel kunnen doen is zorgen dat we onze viervoeters geven wat ze nodig hebben, en niet veel meer. Het is namelijk zo dat er steeds meer overgewicht is bij honden en katten. Het wordt onderschat hoe schadelijk overgewicht is bij honden en katten en hoe groot de inbreuk op hun welzijn is. De dieren krijgen last van hun gewrichten, ademhaling, hartslag, bloeddruk, voelen zich suf, zijn snel moe, krijgen moeilijker hun warmte kwijt, zijn minder mobiel, enzovoort. Naar schatting heeft 35% van de honden in Nederland overgewicht en 25% tot 30% van de katten. Al het eten dat deze dieren dus teveel krijgen kan worden gezien als voedselverspilling.

Wanneer we een dier in huis willen nemen moeten we er ook bij stilstaan of we echt wel per se een kat of een hond willen. Fantastische dieren, uiteraard, maar met veel opvoeding, kosten en vervuiling... Een konijn, cavia of parkiet staat voor veel mensen misschien niet gelijk met een hond of een kat, maar kan toch een fijn huisdier zijn dat veel affectie kan geven en ontvangen. Zeker voor mensen die overdag werken of jonge kinderen hebben, zijn dit erg geschikte dieren met een kleinere ecologische pootafdruk. Wie echt absoluut een hond wil, prima, maar bedenk dan of het nodig is om een 45kg zware berner sennenhond in huis te halen en of je niet even gelukkig kan zijn met een kleiner hondje.  Er zijn studies die aantonen dat de ecologische pootafdruk van 1 grote hond overeenkomt met 9 kleine hondjes of 12 katten! En voor al die egotrippers die kleine hondjes maar niks vinden; don't judge a book by it's cover. Poedeltjes zijn mega intelligent en oorspronkelijk echte badass jachthonden. Daarbij zijn veel kleine honden zeker geen "schootshondjes". Border terriërs, jack russels; miniatuur schnauzers, mini Australische herders, shetland sheepdogs, corgi's, dwergpinschers, Hongaarse mudi's, IJslandse herders, ... zijn allemaal echte werkhonden!

(Illustratie van een uit de kluiten gewassen newfoundlander volledig in zwarte balpen op A4 schetspapier)

Vormen paarden een probleem?

Op zich lijkt het of paarden niet zo'n groot probleem zijn. Ze lopen niet los door de bossen (normaal gezien) en jagen niet op vogeltjes en reekalfjes. Daarbij zijn het grazers, en is hun ecologische hoefafdruk best wel doenbaar, toch? Hm, niet helemaal. Ze hebben ook hun impact op de natuur, maar deze uit zich anders dan bij carnivoren zoals honden en katten, die door hun vleesdieet en jaaggedrag een probleem vormen. In België zijn er heel veel paarden en maar beperkte hoeveelheid land. Paarden hebben veel ruimte nodig en hebben een hoge begrazingsdruk. Daarnaast krijgen veel paarden krachtvoer in de vorm van granen, haver etc. Zeker niet alleen nevenproducten. Deze granen worden vaak geteeld in het buitenland, waar veel prachtige natuur moet worden opgegeven voor diervoeders. Daarnaast zijn veel paardenweides ingezaaid met 1 soort gras, wat slecht is voor de biodiversiteit en zijn deze weides vaak ook overbemest door teveel dieren op te kleine oppervlakte te houden of gewoon het te intensief gebruik van kunstmest. Veel weides worden ook vaak te kort gegeten en verschralen enorm of worden vertrappeld en veranderen in modderpoelen. Het is dus niet te ontkennen dat paarden hun ecologische impact hebben, dat sowieso, maar veel hangt af van de manier waarop paarden gehouden worden. Hieronder dus wat tips.

(Warmbloed paard in zwarte- en blauwe balpen (bic) op A4 grijs Canson papier)

Wat kan je doen?

Door een paard in een box op te sluiten kan veel land bespaart blijven hoor ik  sommigen al stilzwijgend zeggen. Maar laten we wat aan het welzijn van onze viervoeters denken. Een vlucht- en kuddedier sluit je niet heel de dag op in een box. Wat je wel kan doen is je weide zodanig indelen dat de paarden niet instaat zijn heel de weide te veranderen in een woestijn. Rantsoen begrazing is hier een oplossing voor. Wel moet je zorgen dat de paarden het gras niet te kort grazen, zodat de weide zich weer snel genoeg kan herstellen. Wat ook kan helpen is het aanleggen van een "track" of "paddock paradise". Hiermee leg je een pad aan rond je weide, zodat de paarden altijd hun beweging hebben. Er zijn studies die aantonen dat paarden op een track, meer bewegen dan paarden op een paddock van grotere oppervlakte.

Wanneer je je weide inzaait, zaai dan in met kruidenmengeling voor paarden in combinatie met verschillende grassoorten. In deze kruidenmengelingen zitten zaden van cichorei, smalle weegbree, duizendblad, komijn,  wilde peterselie, enzovoort. Dit is voordelig voor de biodiversiteit en tevens ook erg gezond voor paarden. Paarden zijn niet gemaakt voor volle weides met enkel Engels raaigras. Het zijn immers geen hoogproductieve koeien. Laat het gras ook lekker hoog komen. Dit wordt minder snel opgegeten door de paarden, is gezonder want het bevat minder suikers en meer vezels, het krijgt de kans zaad te maken en is beter voor de dieren die mee in je wei leven, zoals krekels, torren, sprinkhanen, vlinders, veldmuizen, wezels, bijen, hazen, reeën, ...

Geef je paarden ook minder krachtvoer in de vorm van granen. Het is al gebleken dat suikers en zetmeel niet zo geschikt zijn voor paarden. Veel paarden zijn trouwens veel te dik en blijken dit krachtvoer helemaal niet nodig te hebben. Met een kruidenrijke weide en onbeperkt hooi zou een paard moeten toekomen. Indien dit niet zo is kan je altijd vitaminen en mineralensupplementen bijgeven. Heb je echt een sportieveling? Dan is dat een ander verhaal, maar geef dan beter voeders met meer eiwit en vetten i.v.p suiker en zetmeel. De meeste paarden echter zijn van recreatieve ruiters en veel paarden zijn zelfs gewoon "weidepaarden" die niet moeten "werken".

Indien je als recreatieve ruiter een paard zoekt, stel jezelf dan de vraag of je wel echt een grote warmbloed nodig hebt die "honger heeft als een paard" en niet beter een kleiner, sterker en soberder ras koopt dat met veel minder toekomt en bovendien beter geschikt is voor recreatieve doeleinden met een koeler karakter (bv. koudbloeden zoals fjorden, IJslanders, tinkers, friezen en pony's zoals new forest, dartmoors en exmoors). Ikzelf heb vroeger grote warmbloed paarden gereden en ik heb een Arabiertje in mijn bezit. Op een dag nam ik een oude 21 jarige IJslander over omdat buiten wandelen met mijn Arabier niet zo'n ontspanning is. Ik heb er nog geen moment spijt van. Ze is nu 27 jaar en loopt nog vlotjes een L dressuur proef. Nu ben ik beschaamd dat ik ooit op deze "dikke pony's" neerkeek.

(BWP paard in houtskool op A5 Steinbach papier)

Ponyveulen in kleurpotlood, aquarel en zwarte balpen op A5 formaatje. 

 

En siervogels, reptielen en amfibieën?

(Wildkleur valkparkiet in caran 'd ache Pablo kleurpotloden op A4 Canson aquarelpapier)

 

 

Dit is weer een verhaal apart. Zoals elk huisdier hebben ook vogels, amfibieën en reptielen die als huisdier worden gehouden hun ecologische impact. Al is het maar door het voeder dat wij voor ze kopen. Dat is namelijk ergens geteeld ten koste van de plaatselijke natuur, en verwerkt, vervoert en verkocht met de bijhorende vervuiling. Maar daarnaast vormen vogels, reptielen en amfibieën ook een probleem als ze ontsnappen. Zo zijn er al exoten zoals de halsbandparkiet en de Nijl- en Canadese ganzen die oorspronkelijk ontsnapt waren uit volières. Ook zijn er bijvoorbeeld problemen met roodwangschildpadden die worden gedumpt in vijvers omdat ze te groot werden. Zo'n exoten tasten de natuur aan, verdrijven en beconcurreren inheemse dieren en zijn soms drager van ziektes waar de inheemse fauna niet tegen kan.

 

Daarnaast is er een groot probleem met de handel in exotische dieren. Vaak is deze handel illegaal en worden bedreigde dieren uit hun natuur geplukt en dan geëxporteerd. Dit is rechtstreeks schadelijk voor het welzijn van de dieren maar heeft ook een grote ecologische impact. Zelfs de legale handel in niet bedreigde dieren die in het buitenland in gevangenschap zijn gekweekt, is schuldig aan de vervuiling van export.

 

Het beste is om van al deze bijzondere exotische dieren af te blijven. Wil je een toffe vogel? Neem dan een valkparkiet in plaats van een hyacinthara. Wil je een reptiel? Neem dan een baardagaam of luipaardgecko in plaats van een nijlvaraan. Vaak kunnen we niet bieden wat deze bijzondere dieren nodig hebben. Ze houden puur om ons ego te strelen vind ik ethisch onaanvaardbaar.

(Groene leguaan in zwarte balpen en digitaal ingekleurd met photoshop brushtools)